 |
|
Herb Trzcianki zamieszczony w Heimatkalender für den Netzekreis, Schönlanke 1927 |
Trzeciego marca 1731 roku Trzcianka narodziła się jako miasto. Dziś świętujemy 291. rocznicę tego wydarzenia, które diametralnie zmieniło naszą miejscowość. Prawa miejskie nadał Trzciance król Polski August II zwany Mocnym. Wspomniany władca dokonał tego na prośbę dwóch, posiadających Trzciankę, szlacheckich małżeństw – Stanisława i Marianny Niszczyckich oraz Antoniego i Franciszki Szembeków. Przywilej lokacyjny nadany Trzciance nie tylko zastąpił dawne prawo krajowe stosowane wobec wsi Trzcianka, prawem opartym na wzorcu magdeburskim, ale również wprowadził miejski herb, który odtąd stał się znakiem rozpoznawczym miasta.
Znak ten umieszczony w polu miejskiej pieczęci występował na wszystkich istotnych dokumentach wydanych przez miejskie władze – był więc bardzo ważnym elementem prawnego funkcjonowania Trzcianki, o którym warto nieco więcej dziś opowiedzieć.
Niestety nie znamy wizerunku pierwszego miejskiego herbu, z okresu, kiedy miasto należało do rodziny Niszczyckich oraz Szembeków. Herb powinien pojawić się na dokumencie lokacyjnym miasta, jednak nie został tam umieszczony i w przeznaczonym na jego wyobrażenie miejscu znajduje się jedynie puste miejsce. Możemy jednak podejrzewać, że Trzcianka uzyskała herb, który akcentował władzę obu rodów nad miastem.
Pierwszy znany nam herb pochodzi natomiast z 1738 roku, a jego główny element stanowiło godło Ciołek. Godło to związane było z rodem Poniatowskich, a użyte w herbie Trzcianki zostało, ponieważ nasze miasto w latach 1738-1755 należało do Stanisława Poniatowskiego. Arystokraci często nadawali posiadanemu przez siebie miastu swój herb, aby w ten sposób podkreślić swój stan posiadania. Ten zwyczaj potwierdza kolejny miejski herb, w którego polu umieszczono godło herbowe Dołęga – używane przez ród Lasockich, posiadający Trzciankę w latach 1755-1778.
 |
|
Pieczęć wprowadzona w 1738 roku |
Poważna zmiana miejskiego herbu nastąpiła w 1789 roku, kiedy to miasto zostało sprzedane królowi Prus. W 1790 roku na miejskiej pieczęci pojawiło się nowe wyobrażenie przedstawiające postać trzymającą w rękach łuk i strzałę, stojącą na tle dwuwieżowej budowli, nad którą przelatuje orzeł. Taki herb akcentował miejską samorządność, a nie tak jak poprzednio stosunek własnościowy.
 |
|
Pieczęć wprowadzona w 1790 roku |
Herb Trzcianki w latach 1807-1840 właściwie nie był używany – nie licząc krótkiego epizodu z lat 1815-1816, kiedy to powrócono do herbu z 1790 roku. Brak użycia herbu wynikał z likwidacji samorządu miejskiego w 1807 roku, który Trzcianka odzyskała dopiero w 1836 roku. Cztery lata później, w 1840 roku przyjęto oficjalny wzór trzcianeckiego herbu.
Od tego czasu herb złożony był z godła Ciołek umieszczonego w nowożytnej francuskiej tarczy heraldycznej zwieńczonej pięciopałkową koroną rangową. W kolejnych latach herb przechodził jedynie niewielkie modyfikacje. W roku 1861 zwiększono rozmiar korony oraz zmieniono układ sylwetki Ciołka, natomiast w latach 90. XIX wieku do środkowej pałki korony rangowej dodano krzyż. Herb w tej ostatniej wersji funkcjonował nawet chwilę po II wojnie światowej na pieczęci powojennego polskiego magistratu Trzcianki.
 |
|
Matryca typariusza z herbem Trzcianki wprowadzonym w latach 90. XIX w. |
W czasach PRL-u herb miejski nadal był używany, jednak zniknął z miejskich pieczęci i pojawiał się przede wszystkim przy okazji promocji miasta i wydarzeń z nim związanych (na przykład na miejskich afiszach). Przez to, że w tym czasie nie było jednego określonego wzoru herbu, stosowano wiele różnych jego wariantów, jednak wszystkie miały w swej tarczy godło Ciołek.
 |
|
Jedna z odmian herbu używana w czasach PRL-u |
Współczesny kształt miejskiego herbu określa statut gminy Trzcianka. Herb widnieje dziś w wielu miejscach – na przykład na tabliczkach z nazwami trzcianeckich ulic. Jednak w naszym mieście znajduje się więcej herbów, których znalezienie wymaga nieco więcej uwagi (na przykład herb na lewej ścianie szczytowej poczty). Najciekawsze przykłady herbu Trzcianki zostały ukazane za pomocą wystawy plenerowej pod tytułem Historia trzcianeckiego herbu zorganizowanej przez nasze muzeum. Otwarcie wystawy będzie miało miejsce na placu przy ulicy Kościuszki 4 marca o godzinie 12:00. Wystawę będzie można oglądać do 28 kwietnia.
 |
|
Katalog poświęcony historii trzcianeckiego herbu wydany przez nasze muzeum |
Osoby szczególnie zainteresowane dziejami miejskiego herbu mogą lepiej poznać jego przeszłość dzięki katalogowi Historia trzcianeckiego herbu, który będzie można już jutro kupić w naszym muzeum. Katalog zawiera rozszerzony rys historyczny miejskiego herbu oraz kilka dodatkowych przykładów jego użycia.