Dziś 3 marca obchodzimy 292. rocznicę nadania Trzciance praw miejskich. Jednak czym owe prawa właściwie były? Najprościej mówiąc, w dawnej Polsce nadanie praw miejskich oznaczało wyjęcie pewnej społeczności spod działania praw krajowych i obdarzenie jej nowymi prawami i obowiązkami. Nowe regulacje różniły się od siebie w zależności od miasta. Były one jednak określone w przywileju lokacyjnym, który był wzorowany na jednym z kilku podstawowych wariantów. Wśród nich możemy wyróżnić m.in. prawo lubeckie, średzkie, chełmińskie i magdeburskie – w oparciu o które zorganizowano trzcianecki ustrój miejski w roku 1731.
Ujmując temat nadania praw miejskich jakiejś osadzie, najogólniej możemy wyróżnić trzy zasadnicze fazy:
I. lokację prawną – określała ona zbiór praw, jakie miały obowiązywać w danym mieście;
II. lokację przestrzenną – która określała jaki obszar zajmuje miasto;
III. organizację gminy miejskiej – w ramach tej fazy określano zasady, według których miał funkcjonować miejski samorząd.
Realizowanie opisanych wyżej faz mogło trwać nawet kilkanaście lat, jednak ich wykonanie było kluczowe, bowiem określało charakter danego miasta, podobnie jak wydawane później przez właścicieli miasta przywileje, które wpływały na panujące w nim warunki społeczne i ekonomiczne.
W przypadku dóbr prywatnych, a Trzcianka w ich poczet się zaliczała, do założenia miasta wymagana była również zgoda panującego monarchy. Zgoda ta to właśnie: przywilej lokacyjny, który zezwalał na założenie miasta, nadawał osadzie konkretne prawa, zawierał klauzule immunitetowe oraz regulował sprawy gospodarcze (chociażby takie jak częstotliwość jarmarków lub targów, które mogły odbywać się w nowo lokowanym mieście). Taki właśnie dokument uzyskali właściciele Trzcianki dnia 3 marca 1731 roku. Jego wystawcą był August II, a odbiorcą dwie siostry: Marcjanna i Franciszka z domu Iwańskie, wraz ze swoimi małżonkami Stanisławem Niszczyckim i Antonim Szembekiem.
Przywilej lokacyjny zapewnił mieszkańcom dawnej Trzcianki możliwość rozwoju. Ówcześni trzcianczanie skutecznie z tej możliwości skorzystali, dzięki czemu dziś żyjemy w mieście o niemal 300-letniej miejskiej tradycji.
Poniżej mogą Państwo zobaczyć przywilej lokacyjny Trzcianki z 1731 roku. Oryginalny dokument znajduje się w Archiwum Państwowym w Szczecinie.
