Wyjątkowość Konstytucji 3 Maja wcale nie polega na tym, że była jedną z pierwszych na świecie. Prawdziwym powodem do dumy są jej zapisy, które otwierały drogę do przebudowy ówczesnej Polski w nowoczesne oświeceniowe państwo, mogące na równi konkurować z innymi potęgami tego czasu. Niestety państwa zaborcze doskonale wiedziały, jaki potencjał tkwi w nowej Ustawie Rządowej wprowadzonej 3 maja, więc postanowiły, póki jeszcze Polska nie zdąży w pełni zrealizować świeżo uchwalonych zmian ustrojowych, zaatakować i uniemożliwić realizację tych ambitnych planów mających uzdrowić polskie państwo.
Najważniejszymi elementami wprowadzanymi przez konstytucję było zniesienie liberum veto, wprowadzenie monarchii dziedzicznej, ograniczenie demokraci szlacheckiej poprzez odebranie prawa głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi. Ponadto konstytucja wprowadziła częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty oraz wzięła chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny.
Jednak największym osiągnięciem ówczesnych polityków było to, że konstytucję wprowadzono bezkrwawo. Zmiany o podobnym charakterze miały wówczas miejsce we Francji, w której wywołały wkrótce krwawy terror. W Polsce natomiast reformy wprowadzono na drodze zgody narodowej, wzajemnego porozumienia oraz poszanowania i właśnie to, obok oświeceniowego charakteru nowych praw wprowadzonych przez konstytucję, jest jednym z ważniejszych powodów do świętowania dzisiejszej rocznicy.
 |
| Dzień 3 maja 1791 roku, rysunek J.P. Norblin, 1791 (Biblioteka Narodowa) |