3 maja 1791 roku Sejm Wielki uchwalił ustawę zasadniczą zmieniającą ustrój Rzeczpospolitej. Była to pierwsza w Europie i druga na świecie osiemnastowieczna konstytucja, oparta na ideach Oświecenia. Nowy akt prawny składał się z 11 części. Wprowadzał zasadę trójpodziału władzy, dzieląc ją na ustawodawczą (parlament), wykonawczą (znajdującą się w rękach króla) i sądowniczą. Potwierdzała prawa miast, nadane w akcie prawnym z 18 kwietnia 1791 roku. Od 3 maja mieszczanie mogli na przykład posiadać majątek ziemski. Miasta miały również 24 przedstawicieli w parlamencie. Zniesiono liberum veto oraz wolną elekcję. Po śmierci Stanisława Augusta na tron miała wrócić dynastia saska i co ciekawe, ten postulat szybko urzeczywistniono. W okresie Księstwa Warszawskiego władcą został elektor saski.
Konstytucja szybko została obalona a król przystąpił do Konfederacji Targowickiej. Ostateczny upadek reform Sejmu Wielkiego przypieczętowała przegrana wojna z Rosją w 1792 roku. Po tej porażce pozostało nam jednak jedno z najważniejszych polskich wyróżnień – Order Virtuti Militari, nadany pierwszy raz po bitwie pod Zieleńcami. To oczywiście order przyznawany za męstwo na polu chwały.
Przez ostatnie stulecia rzadko pozwalano nam na obchodzenie tej rocznicy. W wieku XIX ze względu na zakazy zaborców, po II wojnie światowej ze względu na zakazy komunistycznej władzy. Dzisiaj można obchodzić wspomnianą rocznicę, więc niech się Święci 3 Maja.
Jak to z trzcianeckimi rocznicami bywało?
W roku 1791 Trzcianka znajdowała się już w granicach państwa pruskiego, bowiem w 1772 roku radca Spadling zajął te tereny na mocy traktatu rozbiorowego. W 1789 roku król Prus Fryderyk Wilhelm III odkupił Trzciankę wraz z pozostałymi dobrami od rodziny Lasockich. W czasie więc wielkich reform nasze miasto wraz z tzw. kluczem trzcianeckim znajdowało się już poza granicami Polski. Tak było do roku 1945. Przez 173 lata zaborów ziemia trzcianecka została całkowicie zgermanizowana. Dopiero migracje po 1945 roku pozwoliły Polakom na powrót na tereny nadnoteckie i powrót do obchodzenia rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Znowu jednak tylko na moment. Już w raporcie z 5 maja 1946 roku Komendant Powiatowy Milicji Obywatelskiej z Trzcianki pisał:
W nocy z dnia 2 na 3 maja 1946 rozplakatowano ulotkę antyrządową następującej treści:
3 maja 1946. Niech żyje święto prawdziwej Polskiej Demokracji, nie święto walki międzypartyjnej, lecz walki o wolność narodu. Walczymy o wolność pracy i słowa. Precz z okupantem ZSRR. Precz z jego pachołkami. My żądamy wolnej, niezależnej, wolnej Demokratycznej Polski.
Związek Walki z Bezprawiem.
W styczniu 1951 roku władze komunistyczne zdelegalizowały święto i powróciło ono dopiero w latach osiemdziesiątych. W 1981 roku oficjalnie, zapewne na fali tzw. Wiosny Solidarności, obchodzono wspomniane święto. W kronice parafialnej parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Trzciance pod tą datą zapisano:
3 maja 1981 roku odprawiono uroczysta mszę świętą do Maryi Królowej Polski w intencji naszej Ojczyzny. O tę Mszę świętą poprosiły następujące organizacje: Straż Honorowa, NSZZ Solidarność w Trzciance oraz Koło Terenowe Stronnictwa Demokratycznego. W liturgii tej mszy uczestniczyła trzcianecka orkiestra dęta. Otoczenie kościoła bogato udekorowane flagami. Mury kościoła nie pomieściły tłumów modlących się za Polskę.
Również w czasie internowania między innymi działacze trzcianeckiej Solidarności pamiętali o rocznicy 3 maja i we wronieckiej celi wywiesili hasło:
3 Maja
Witaj majowa jutrzenko…
Paść może naród wielki
Zniszczeć – tylko nikczemny
Ks. St. Staszic
Dopiero jednak przełom 1989 roku pozwolił na pełne obchodzenie trzeciomajowego święta. 3 maja 1991 roku w Trzciance odbyły się obchody z okazji 200. rocznicy uchwalenia Konstytucji. Przemaszerowano ulicami miasta, złożono kwiaty po Krzyżem Wdzięczności oraz pod obeliskiem przy ulicy Kościuszki. W kościele odbyła się msza święta w intencji ojczyzny. Miał miejsce również festyn. Do dzisiaj obchody mają bardzo podobny charakter, wpisując się do kalendarza najważniejszych uroczystości państwowych.
Raport Milicji Obywatelskiej z 1946 roku.
Zdjęcie z festynu trzeciomajowego z 1991 roku.
